3.5. De Agrarische Conferentie van

3.5. De Agrarische Conferentie van 1957
In september 1957 werd onder voorzitterschap van Gouverneur van Baal
te Hollandia een conferentie gehouden, welke gewijd was aan het agrarische
ontwikkelingsbeleid, dat voor de naaste toekomst zou moeten worden
gevoerd. Behalve de staf van de Dienst van Economische Zaken namen
ook de Directeur van Binnenlandse Zaken en de Hoofden der bestuurlijke
Afdelingen aan de conferentie deel. Dit tekent reeds de aard van deze
conferentie, waarvan het centrale thema gelegen was in de vraagstelling,
of en in hoeverre de traag verlopende agrarische ontwikkeling, steunend
op proefstation-onderzoek, veldresearch en marktverkenning, versneld zou
kunnen worden, nu ook het tempo der politieke ontwikkeling verhoogd
was.
De ontwikkelingen sedert het optreden van de Agrarische Commissie gaven,
zoals blijkt onder 3-4., zeker geen aanleiding tot de verwachting, dat de
bevolkingsproductie een markante toeneming te zien zou geven.
Een perspectief op kortere termijn moest worden geopend voor de welvaartsdrang
van de bevolking; het besef, dat het Nederlandse bewind niet over
onbeperkte tijd kon beschikken om agrarische ontwikkelingsplannen voor te
bereiden, won steeds meer veld. Men kwam in sommige gevallen voorts „tot
de benauwende conclusie, dat de kosten van onderzoek wellicht ver uitgaan
boven de productieverhoging, die men van het betrokken project kan
AGRARISCHE CONFERENTIE 125
verwachten" en vroeg zich af, of de oude methode van „trial and error"
niet de voorkeur verdiende.
De vraag kwam derhalve aan de orde, welke intensiteit het voorafgaande
onderzoek moest bezitten. Men ontkende niet, dat aan kapitaalintensieve
projecten (zoals het Rijstbedrijf-Koembe) een diepgaand landbouwkundig,
bodemkundig, cultuurtechnisch en economisch onderzoek diende vooraf te
gaan. De vraag was wél, of deze research zinvol moest worden geacht voor
bevolkingslandbouwprojecten, die op een minder kapitaalintensieve grondslag
zouden berusten. Op de conferentie werd de wens geuit de agrarische
research in Westelijk Nieuw-Guinea zo sterk mogelijk op de praktijk te
richten.
„Wellicht in strijd met de proefstations-traditie, moeten reeds tijdens
het onderzoek gegevens en deelresultaten, zo mogelijk onder opgave
van de mate van zekerheid der uitspraken, ter beschikking van de
Afdeling Landbouw worden gesteld. Op grond hiervan kan de Afdeling
Landbouw, met de risico-factoren duidelijk voor ogen, in een
vroeger stadium met de uitvoering van haar plannen beginnen, zodat
het tempo van de landbouwkundige ontwikkeling gunstig kan worden
beïnvloed."50
Men beoogde dus op zo kort mogelijke termijn over resultaten van het
onderzoek te beschikken, welke een voldoende basis zouden kunnen vormen
om de agrarische ontwikkeling te intensiveren. Het is duidelijk, dat daarbij
als eis werd gesteld, dat de bevolking zélf zich extra inspanningen zou
gaan getroosten om productievermeerdering op korte termijn te bereiken.
De activerende rol van het Binnenlandse Bestuur werd onderstreept met
name t.a.v. traditionele exportgewassen als copra. De aanmoediging van de
klapperaanplant in daarvoor in aanmerking komende kuststreken werd bij
wijze van practische taakverdeling toevertrouwd aan de plaatselijke bestuursambtenaar,
zoals b.v. reeds in Teminaboean geschiedde, waar 50 ha klapperaanplant
werd aangelegd door de dorpsbevolking, zonder dat er een landbouwambtenaar
aan te pas kwam. De taak van de landbouwambtenaar was
daarbij beperkt tot de levering van geselecteerd plantgoed. Een jaarlijkse
toeneming van het klapperareaal met rond 700 ha (7%) werd mogelijk
geacht.
Van even zo groot belang was de conclusie, dat de oprichting van Gouvernementsondernemingen
„een uitweg voor het probleem van de productieverhoging"
zou kunnen betekenen; het primaire doel zou echter blijven tot
50) vgl. literatuurlijst No. 24
126 PLAN EN PROGRAM
vorming van autochtone gezinsbedrijven te geraken. Dergelijke ondernemingen
zouden ook werkgelegenheid kunnen bieden aan getransmigreerde
arbeiders uit streken, welke geen economisch ontwikkelingsperspectief boden.
Neven-doeleinden van de gouvernementsonderneming zouden zijn de verhoging
van de arbeidsdiscipline, alsmede betere voeding en hygiëne voor hen,
die op deze ondernemingen tijdelijk werkzaam zouden zijn.
Het verslag sprak van een overmaat aan voor cultures geschikte gronden,
die in sommige schaarsbevolkte gebiedsdelen voorkomen en die bij vestiging
van (op migratie steunende) gouvernementsondernemingen sneller en op
meer efficiënte wijze productief konden worden gemaakt (b.v. in de Grime/
Sekoli-vlakte 20.000 ha; in de Onderafdeling Sarmi 8.000 ha). De vestiging
van gouvernementslandbouwbedrijven zou worden gekoppeld aan vestigingsprojecten
voor zelfstandige Papoea-landbouwers, die ten dele uit de groep
van loonarbeiders op de centrale onderneming zouden kunnen worden
gerecruteerd. Men stelde zich voor op deze wijze ca. 20.000 ha in cultuur
te brengen. De totale exportwaarde van handelsgewassen zou op deze wijze
tot ƒ 15 miljoen per jaar stijgen.
Een ander element van de taakverdeling op het terrein van de agrarische
ontwikkeling vormde de beslissing, dat de stimulering van de menuverandering
(eiwitverbruik) in eerste instantie zou moeten uitgaan van de Diensten
van Gezondheidszorg en van Culturele Zaken. Voor een verwaarlozing van
de voedselproductie als gevolg van een forsere aanpak van de teelt van
handelsgewassen was de Conferentie niet bevreesd. De bevolking plant uit
zichzelf veelal voedselgewassen tussen aanplantingen van handelsgewassen,
zo werd geconstateerd en men vertrouwde, dat zij zélf het evenwicht zou
vinden tussen beide landbouwvormen.
Een belangwekkend aspect van de Conferentie was ook de bespreking van
de mogelijke introductie van bevolkingsrubber in het Moejoe- en Mappigebied,
welke daartoe naar het oordeel van de landbouwkundigen gunstige
mogelijkheden zouden bieden. Voor het klaarblijkelijke succes, dat men met
dit project — althans in de eerste fase van ontginning en aanplant — boekte,
zou ik de volgende oorzaken willen aanwijzen:
a.
b.
de ambitieuze economische instelling van de bevolking met name in het
Moejoe-gebied, welke wilde breken met de traditionele levenswijze en
westerse consumptie-artikelen begeerde. Hierbij bleek, dat de beschavingsarbeid
door de R.K. Missie van Zuid Nieuw-Guinea ook op economisch
terrein niet zonder resultaat was gebleven;
de actieve medewerking van het Apostolisch Vicariaat van Merauke,
AGRARISCHE CONFERENTIE 127
c.
d.
welke grote invloed had op de aanvaarding van het project door de
bevolking;
de intensieve voorlichtingscampagnes, gevoerd door de Landbouwvoorlichtingsdienst
en door het Binnenlandse Bestuur;
de penetratie van de geldhuishouding in de rubberstreken. De wegaanleg
geschiedde in loonarbeid, de tuinaanleg met crediet van het
Gouvernement (ƒ500 per ha). Door de grote geldinjecties, waarmede
de uitvoering van het handelsgewassen-wegenproject gepaard ging, werd
de periode overbrugd tussen aanplant en eerste geldopbrengsten der
rubbertuinen.51 Door het voortdurend rouleren der deelnemers aan
het project verkreeg deze monetaire penetratie bovendien een grote
spreiding in de betrokken Onderafdelingen Moejoe, Boven-Digoel,
Mappi en Merauke.
Toen de planten in de rubberkwekerijen te Tanah-Merah, Badé, Kepi,
Mindiptanah e.d. goed bleken te gedijen, werd begin 1961 de bevolkingsaanplant
van rubber in Zuid Nieuw-Guinea met grote voortvarendheid ter
hand genomen. In oktober 196152 had de bevolking reeds 950 ha verkaveld
en gekapt. Het aantal deelnemende dorpen bedroeg ca. 85 en het
aantal deelnemers was 2.640. In het eerste kwartaal van 1962 werd meer
dan 500 ha met rubber beplant in Zuid Nieuw-Guinea. De planning werd
toen gericht op de aanplant van 7.000 ha tussen 1962 en 1967. In volle
productie gekomen, moest deze aanplant per jaar 5.250 ton droge rubber
leveren (750 kg per ha). Het hoge planttempo mocht, gezien het door de
bevolking aan de dag gelegde enthousiasme, zeker reëel worden genoemd.
In 1964 zou in Badé het eerste remilling-bedrijf gevestigd worden met een
productiecapaciteit van ca. 1.000 ton droge rubber. Dergelijke rubberfabrieken
moesten later ook gevestigd worden in Tanah-Merah, Getentiri en
Mindiptanah. Deze bedrijven zouden de door de bevolking geleverde „slabs"
verwerken tot „blanket-crêpe". Men rekende voor 1970 reeds op een productie
van ruim 2.200 ton droge rubber uit de gedeeltelijk in productie gekomen
bevolkingstuinen. Eenmaal in volle productie gekomen zou het rubberareaal
van 7.000 ha naar schatting een exportopbrengst leveren van 5.250 x
ƒ 1.350 = rond ƒ 7 miljoen. De ca. 3.500 rubberbedrijfjes, gesteld op
gemiddeld 2 ha, mochten elk dan rekenen op een geldinkomen uit rubberproductie
van 2 x 750 x ƒ 0,70 = rond ƒ 1.000 per jaar. Ik ga daarbij uit
51) vgl. literatuurlijst No. 72 (Memorie van Toelichting begroting van
Ned. Nieuw-Guinea voor het dienstjaar 1962, pag. 21)
52) vgl. literatuurlijst No. 23 (uitgave van 17 oktober 1961)
128 PLAN EN PROGRAM
van de veronderstelling, dat 50% — 60% van de exportopbrengst toe zou
vallen aan de producenten.
Voor de uitvoering van het handelsgewassen-wegenproject was in 1961 een
bedrag van ƒ 1 miljoen uitgetrokken op de begroting van de Dienst van
Economische Zaken, terwijl dit bedrag in 1962 reeds tot ƒ 2,7 miljoen was
opgelopen.53 Dit bewees het vertrouwen, dat de Overheid koesterde in het
welslagen van het project. Een deel van de overheidsinvesteringen, geschat
op ƒ 10 miljoen tot 1966, zou — afgezien van de terugbetaling van de
credieten voor tuinaanleg — in de overheidskas terug moeten vloeien, bijv.
door de heffing van een exportrecht op rubber van ca. 10%. Daarmede zou
de opzet van soortgelijke „handelsgewassen-wegenprojecten" in andere
streken financieel mogelijk worden gemaakt.
Voor bosproducten werd op de Agrarische Conferentie van 1957 een soortgelijk
standpunt ingenomen als ten aanzien van de productie van landbouwgewassen.
De vestiging van gouvernementsonderneminge